- Inleiding
| Geschiedenis van het archief | Op initiatief van J. van 't Lindenhout, directeur van de weesinrichting Neerbosch, werd er op 25 augustus 1892 een bijeenkomst georganiseerd, waar hij een inleiding hield over hulp aan bedelaars en landlopers. Naar aanleiding daarvan werd een commissie gevormd, die onderzoek deed bij bestaande stichtingen om informatie in te winnen omtrent het oprichten van een landkolonie en een plan op te stellen.
Het resultaat van dit onderzoek kwam tot uiting in de statuten van de Vereniging tot Christelijke Verpleging van bedelaars en landlopers, goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 2 december 1892. Later werd de naam veranderd in Christelijke Vereniging tot stichting en instandhouding van Arbeidskolonies. Het begin was er, nu moest er nog een geschikte locatie gevonden worden. Met de aankoop in 1894 van boerderij Het Hoogeland met omliggende onontgonnen heidegronden in Beekbergen, kon tot verwezenlijking van de doelstellingen van de stichting worden overgegaan. De opening van de landbouwkolonie vond plaats op 17 oktober 1894. In 1905 kocht de vereniging te Vaassen de boerderij De Ganzenemmer aan en richtte er een tweede landbouwkolonie in (zie inventarisnummer 128). Om financiële redenen werd de Ganzenemmer in 1912 weer verkocht. Schaalvergroting werd gevonden in de samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Landkolonisatie en Inwendige Zending, die twee landbouwkolonies exploiteerde te Vries en Opende. In 1926 werden Filadelfia te Vries en de Wilhelminahoeve te Opende definitief bij Vereniging Het Hoogeland ondergebracht. Pas in 1978 werd Filadelfia gesloten.
Belangrijk was ook dat het 3-Cents-Fonds, gevestigd te Huizum (Friesland) onderdeel werd van Vereniging Het Hoogeland. Het propagandabureau zorgde voor fondsenwerving. In het hele land waren afdelingen gevestigd, die door het organiseren van collecten, verkoop van vele artikelen, bazaars en vele andere activiteiten veel geld bijeen brachten. Het geld werd in het begin vooral gebruikt ten behoeve van arbeid onder ontslagen gevangenen, zwervers, landlopers, alcoholisten en maatschappelijk ongeschikten. Vanaf 1940 was de opbrengst van het fonds voor de reclasserings- en verplegingsarbeid in haar kolonies en tehuizen.
De organisatie van de opvang van de bewoners werd in de loop der jaren steeds professioneler. De veranderingen in opvattingen over opvang van kwetsbare groepen in de samenleving waren hier mede debet aan. Specialisatie van doelgroepen werd ook binnen Het Hoogeland doorgevoerd en resulteerde voornamelijk na de Tweede Wereldoorlog in aankoop en oprichting van diverse huizen voor de afzonderlijke doelgroepen. In 1939 werd Het Hietveld al aangekocht en vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in gebruik genomen. Havezate Voorstonde te Brummen werd gehuurd, maar daarna volgde de aankoop van Heidenheim te Vries, landgoed De Poll en De Beele te Voorst, landgoed Het Regelink te Hengelo (Gelderland) en Rauwenhul, Vita Nuova, Parkzicht en Ruiterserve te Beekbergen. Ook werd er diverse keren verbouwd en nieuw gebouwd, zowel op Het Hoogeland als bij de andere huizen. In 1961 werd de Vereniging Het Hoogeland omgezet in een stichting, die in 1972 werd gesplitst in Stichting Het Hoogeland en Stichting Hullenoord. Wel vielen beide stichtingen onder hetzelfde bestuur, hadden één Centraal Bureau en één algemeen directeur, maar kregen wel elk een eigen directie. Verpleeghuis Hullenoord werd in 1967 geopend. De beide stichtingen werden in 1994 opgeheven en ondergebracht bij de Stichting Hoogeland Zorggroep, die per 1 januari 2000 al weer opgeheven werd. Het oude Hoogeland ging als enig onderdeel zelfstandig verder, zeer tijdelijk, want op 1 juli 2000 fuseerde Het Hoogeland met Sociaal Centrum De Hulsen te Nijmegen tot Stichting Arcuris. Arcuris fuseerde in 2007 met De Grift en Passade en ging verder onder de naam Stichting IrisZorg, met 60 vestigingen, allen instellingen voor verslavingszorg en maatschappelijke opvang.
Er hebben zich heel veel veranderingen voltrokken in al die jaren, maar Het Hoogeland is nog steeds gevestigd op dezelfde unieke plaats in Beekbergen. De gegevens zijn ontleend aan onderstaand boek en aan stukken uit het archief. Zie voor een uitgebreide geschiedenis het boek: Het Hoogeland, Kolonie voor bedelaars en landloopers. Een geschiedenis van Het Hoogeland te Beekbergen (1892-2009), geschreven door dr. Ad Sulman. Schaffelaarsreeks nummer 49.
Het archief van Het Hoogeland bestaat voor een groot gedeelte uit documentatie, die in de loop van de jaren is verzameld. Van het echte archief is slechts een klein gedeelte over. De registers met namen van verpleegden uit de beginjaren en de notulen van het bestuur uit dezelfde periode zijn zeer waardevol. Ze geven een beeld van hoe het leven en de dagelijkse gang van zaken begin 20e eeuw is geweest op Het Hoogeland. Het archief en de documentatie lagen in verschillende kasten, zolders e.d. Dankzij het historisch besef van de heer Henk Polko, medewerker van Het Hoogeland, is voorkomen dat alles verloren is gegaan. Desondanks waren vooral de oude stukken aangetast door vocht en ten gevolge daarvan door schimmel. Inmiddels zijn deze aangetaste stukken behandeld, zodat het gevaar voor verdere aantasting is uitgesloten. |
|
|
| | Inhoud en Structuur |
| | Ordening | | Het gebruikte schema blijkt uit de inhoudsopgave. Normaal komt de documentatie (geen archief in de zin van de Archiefwet) achteraan de archiefomschrijvingen. Nu is er gekozen om zowel archief als documentatie per hoofdstuk te omschrijven. Onder het hoofdstuk Documentatie zijn krantenknipsels en vermeldingen in boeken en tijdschriften opgenomen, die niet onder genoemde hoofdstukken vallen of uitsluitend documentatie zijn. |
|
| | Verantwoording |
| | De bewerking en inventarisatie van het archief van Het Hoogeland uit de periode 1894-2007 werd in 2009 verricht in opdracht van de Directie Regio Noord van IrisZorg te Beekbergen door Project- en adviesbureau DocConsult BV te Hengelo. De opdracht is uigevoerd door A.B. van 't Wel-Nierman. De beschrijvende inventaris is gemaakt met behulp van het programma ArcTrak. Bij de bewerking en inventarisatie van het archief werden heel veel dubbelen aangetroffen. Deze zijn niet vernietigd, maar teruggegeven aan de heer Polko om gebruikt te worden op of ten behoeve van Het Hoogeland. Vooral van folders, boekjes en tijdschriften waren meerdere exemplaren bewaard. Er is niets vernietigd. |
|
|
